آپراکسی یا کنش پریشی در گفتاردرمانی کودکان چیست؟
برای لحظه ای می خواهم تصور کنید (هرچند که ممکن است این برای بعضی ها خیلی دور از انتظار نباشد) پدر و مادر یک کودک خردسال هستید که گفتار او چندان قابل فهم نیست. افرادی که با فرزند شما آشنایی ندارند، نمی توانند ناتوانی او را در هنگام تلاش برای صحبت کردن درک کنند و حتی شما به عنوان والدین نیز برای درک تلاش های فرزندتان در برقراری ارتباط با مشکل روبرو می شوید. به نظر می رسد کودک شما زبان گفتاری را درک می کند، اما صداها و کلمات خارج شده از دهان او به طور قابل توجهی نامفهوم هستند. شما با یک پاتولوژیست زبان گفتاری (SLP) مشورت می کنید، و او از اصطلاح آپراکسی به عنوان دلیل احتمالی مشکلات گفتاری فرزندتان استفاده می کند.
آپراکسی چیست؟
آپراکسی نوعی اختلال حرکتی گفتاری است که بر توانایی گفتار فرد تأثیر می گذارد.
اختلالات حرکتی گفتاری به سیستم عصبی مربوط هستند، به این معنی که مغز کودک در هماهنگ نمودن قسمت های مختلفی که در تولید گفتار، به کارگیری زبان، لب و فک پایین دخیل هستند مشکل دارد. با توجه به این تفاوت های عصبی، کودکان مبتلا به آپراکسی هنگام تلاش در برقراری ارتباط، با اصوات متوالی و بندار، هجاها و کلمات در کلنجار خواهند بود. در نتیجه این کلنجارها، صحبت کردن برای کودکان مبتلا به آپراکسی دشوار است. آپراکسی با سایر اختلالات حرکتی گفتاری تفاوت دارد زیرا در اثر ضعف عضلانی، حرکت محدود یا فلج عضلات ایجاد نمی شود.
لذا من در زیر، به برخی از سؤالات متداولی که والدین ممکن است در هنگام مواجهه با آپراکسی بیان کنند، خواهم پرداخت. باید به این نکته توجه داشته باشید که آپراکسی با بسیاری از نام های دیگر از جمله نام رسمی آن یعنی آپراکسی گفتاری دوران کودکی (CAS) شناخته می شود. سایر نامهای آن عبارتند از: کنش پریشی، اختلال رشد گفتار، آپراکسی کلامی رشد یا کنش پریشی کلامی. این اصطلاحات مختلف را می توان در تمام مقالاتی که در مورد این موضوع بحث می کنند یافت، اما به خاطر ساده کردن کار و پیچیده نشدن موضوع من از همان نام آپراکسی استفاده می کنم.
بیشتر اوقات، آپراکسی در اثر آسیب های عصبی ناشی از عفونت، بیماری، صدمه یا تروما ایجاد می شود. علاوه بر این، آپراکسی می تواند یکی از ویژگی های ثانویه سایر بیماری ها از جمله برخی اختلالات ژنتیکی، اختلالات دژنراتیو، اختلالات متابولیک و حتی اختلالات تشنجی باشد. با این حال، همه کودکان مبتلا به این نوع اختلالات آپراکسی را تجربه نمی کنند. همچنین در گفتاردرمانی مواردی وجود دارد که در آنها علت بروز آپراکسی ناشناخته است و هیچ نشانگر عصبی ظاهری ای وجود ندارد که نشان دهد چرا کودک در هنگام سخن گفتن دچار مشکل می شود.
علائم و نشانه های آپراکسی
آپراکسی به دلیل پیچیدگی آن می تواند یک اختلال گیج کننده شناخته شود. بخشی از پیچیدگی مرتبط با این اختلال این است که همه کودکان مبتلا به آپراکسی که به گفتاردرمانی مراجعه می کنند علائم یکسانی را نشان نمی دهند. علاوه بر این علائم می توانند شدید یا خفیف باشند. شایع ترین ویژگی های آپراکسی عبارتند از:
۱. تأخیر در صحبت کردن: اگر چه این علامت می تواند نشانگر بسیاری از اختلالات گفتاری یا زبانی دیگر نیز باشد، اما اگر کودک نوپای شما در صحبت کردن تاخیر دارد، ممکن است به آپراکسی مبتلا باشد.
۲. تلاش های بی نتیجه: این نوع رفتار نوعی رفتار جستجوگرانه یا توام با تلاش است که کودک هنگام تلاش برای برقراری ارتباط زبانی و یا در هنگام استفاده از لب ها یا فک پایین خود نشان می دهد. تلاش برای هماهنگ کردن این قسمت های بدن ممکن است باعث تأخیر در تکلم شود.
۳. خطاهای متناقض: هنگام تکرار یک کلمه خطاهای متفاوتی رخ می دهند.
۴. تقلید در مقابل صحبت کردن اختیاری: صحبت کردن اتوماتیک (یعنی شمارش، آواز خواندن، تبریک های اجتماعی و...) و گفتار تقلید شده کمتر از گفتار از پیش برنامه ریزی نشده دچار مشکل خواهند شد.
۵. بیان کلمات چند سیلابی سخت تر است: خطاها در کلمات یا جملات پیچیده تر بیشتر هستند.
۶. قواعد شعر: قواعد شعر می توانند تحت تأثیر کاهش میزان گفتار، گفتار یکنواخت یا تفاوت در لحن بیان جملات قرار گیرند.
۷. قابل فهم نبودن گفتار: با توجه به ناهماهنگی و فراوانی خطاهای ذکر شده، سخنان کودکان مبتلا به آپراکسی برای شنودندگان چندان مفهوم نیست.